Kogelvissen

Kogelvissen zijn erg expressieve vissen, maar kunnen door hun erg specifieke behoeften en gevoeligheden enkel gehouden worden door ervaren aquaristen. Voor je deze vis koopt, moet je over een aantal punten na denken:

• Heb je een voldoende groot aquarium dat al enige tijd gerijpt heeft?
• Heb je de mogelijkheid de juiste waterwaarden te verkrijgen?
• Begrijp je dat dit een agressieve roofvis is, die beter niet samen met medebewoners in het aquarium gehouden wordt?
• Ben je in staat voldoende (levende) slakken of schaaldieren te voorzien?
• Kan er iemand de vis verzorgen als je op vakantie bent?
• Kan je de vis 5 tot 15 jaar verzorgen?
• Weet je hoe een aquarium onderhouden moet worden?
• Wil je 65 euro per maand betalen voor elektriciteit, water en het voer?

Sommige populaire soorten kan je soms terugvinden of bestellen in aquariumspeciaalzaken. Wil je speciale soorten, informeer dan via een aquariumclub of een vereniging van liefhebbers waar je deze kan bekomen. Koop alleen vissen die er gezond uitzien, met gladde vinnen, een heldere glans en blinkende ogen. Het beste hou je slechts één kogelvis, zonder medebewoners. Koop de vis alleen als je zeker weet hoe je hem moet verzorgen en dat hij in je aquarium past. Als je bij een handelszaak koopt, dan is de consumentenwetgeving van toepassing en heb je een wettelijke garantie op de gezondheid van de dieren. 

Wees kritisch en durf vragen te stellen. Als koper ben je verantwoordelijk voor een goede keuze. Koop geen zwakke of zieke dieren, want zo hou je foutieve handel in stand. Let goed op of de dieren geen verwondingen of vervormingen hebben. Als je verwaarloosde dieren opmerkt, dan kan je dit melden bij de Dienst Dierenwelzijn op het Meldpunt verwaarloosde en mishandelde dieren.

Voordat je de vissen mee naar huis neemt, moet het aquarium in orde zijn, zodat het klaar is voor de komst van de dieren. De filter heeft tijd nodig om goed te werken. Start je zoutwateraquarium of zoetwateraquarium minstens enkele weken tot maanden op voordat je de vis gaat kopen. Lees alles over de aankoop, het transport en de introductie van nieuwe vissen in het aquarium.

Een kogelvis koop je vanaf 30 euro tot 50 euro per vis, afhankelijk van de soort.

De maandelijkse kosten van een zoutwateraquarium zijn hoger dan deze van een zoetwateraquarium en bedragen ongeveer 65 euro, inclusief het voer, de behandeling van het water en de hogere water- en elektriciteitsrekening. 

De aankoop van het zoutwateraquarium en het toebehoren is een eenmalige investering en kost al snel enkele duizenden euro’s. Een zeeaquarium met koralen is 25% duurder dan één zonder koralen. 

De aankoop van een zoetwateraquarium en toebehoren zijn eveneens een eenmalige investeringen.

 Richtprijzen voor een zoetwateraquarium met toebehoren

Aquarium volgens lengte, inclusief toebehoren	Kostprijs
40 cm	Vanaf 50 euro
60 cm	Vanaf 65 euro
80 cm	Vanaf 120 euro
100 cm	Vanaf 220 euro
120 cm	Vanaf 290 euro
150 cm	Vanaf 500 euro

Naargelang de soort kogelvis voorzie je een zoutwateraquarium, zoetwateraquarium of brakwateraquarium. Afhankelijk van de volwassen grootte van de vis en het aantal dieren erin moet je de aquariumgrootte aanpassen. Een vuistregel is dat de lengte van het aquarium minimaal tien keer de lengte van de grootste volwassen vis in het aquarium moet zijn. Voorzie voor één zoutwaterkogelvis een aquarium van minimaal 250 tot 300 liter. Een groter aquarium is altijd beter en kan leiden tot meer gedragsvariatie. 

Gezelschap

Kogelvissen zijn bijtgrage vissen met een slechte reputatie. Ze staan erom bekend erg territoriaal en agressief te zijn en te bijten naar soortgenoten en andere vissoorten. In het algemeen kan je stellen dat de meeste kogelvissoorten, op enkele uitzonderingen na, alleen moeten worden gehouden. Indien je groepshuisvesting van een matig agressieve soort wenst te proberen, dan is een zeer groot aquarium met veel schuilplekken aangeraden. Meer informatie over het kiezen van vissen.

Water

Afhankelijk van hun natuurlijke oorsprong moeten kogelvissen ofwel in een tropisch zout-, zoet- of brakwateraquarium worden gehouden. Ook de exacte zuurtegraad en waterhardheid verschillen erg per soort. Zoek vooraf de gewenste waterwaarden voor de soort die je op het oog hebt op, of vraag advies aan je handelaar of een ervaren aquarist. 

Kogelvissen hebben geen schubben of kieuwdeksels. Het is daarom zeer belangrijk dat je de perfecte waterwaarden handhaaft. Ze zijn bovendien erg gevoelig voor nitriet, nitraat, ammoniak en de meeste geneesmiddelen in het water. Zowel de nitriet- als ammoniakwaarde moeten op 0 gehouden worden, het nitraat onder 30.

Kogelvissen die van oorsprong in rivieren leven, hebben een tropisch zoetwateraquarium nodig met een matige stroming. Het is noodzakelijk dat je dit aquarium minstens enkele weken tot maanden op voorhand opstart, zodat het goed ingedraaid is en de waterwaarden stabiel zijn. Onder meer de soorten van de geslachten Carinotetraodon en Colomesus en enkele soorten van het geslacht Tetraodon worden in een zoetwateraquarium gehouden.

Voor kogelvissen uit een brakwatermilieu, dit wil zeggen zoet water met zout gemengd, moet het zoutgehalte aangepast worden aan de leeftijd van de kogelvis. Deze vissen zijn enkel geschikt voor ervaren aquaristen, omdat je niet alleen rekening moet houden met de mineralensamenstelling van het water, maar ook met de mate van verdamping. De Tetraodon nigroviridis en Dicotomyctere fluviatilis worden in tropische brakwateraquaria gehouden.

Een brakwaterkogelvis heeft:

• tot 5 cm lichaamslengte: laag-brakwater nodig; met zoutgehalte van 1,005 – 1,008
• tussen de 5 tot 10 cm: midden-brakwater; zoutgehalte van 1,010 tot 1,015
• volwassen dier van meer dan 10 cm: zoutwater; zoutgehalte van 1,018 tot 1,022

Het overgrote deel van de kogelvissen leeft in zee, waar ze zich meestal ophouden in kustwateren nabij riffen. Deze vissen hebben een tropisch zeewateraquarium met snellere stroming nodig. De meest eenvoudige methode om zeewater te maken is met synthetisch zout en zoet water. Gebruik hiervoor bij voorkeur een osmose-apparaat. Het is noodzakelijk dat je dit aquarium minstens enkele weken tot maanden op voorhand opstart. Meer informatie over de opstart van een zoutwateraquarium. 

Vervang wekelijks 5 à 20% van het vuile water met nieuw water. Schommelingen in de waterwaarden bezorgen de vissen veel stress. Vermijd dat zoveel mogelijk. Breng het nieuwe water op de juiste temperatuur voor je het toevoegt. Maak of koop zeewater een dag van tevoren en voeg waterverbeteraars een dag van tevoren toe aan vers zoet water dat je klaarzet in emmers, zo vinden eventuele chemische reacties daar in plaats. Vervang niet meer dan 30% van het water tenzij er echt een probleem is. Een regelmatig onderhoud en goed werkende filter (en indien van toepassing eiwitafschuimer) houden de waterkwaliteit optimaal.

Bodembedekking en inrichting

Kogelvissen hebben een vol ingericht aquarium nodig met veel zwemruimte en schuilplekken en een dichte beplanting voor de soorten die in zoet water leven. Bovendien moet de inrichting variatie bieden doordat her en der objecten staan die het gezichtsveld doorbreken. Gebruik hiervoor veel (levende) stenen, koralen, planten of (kien)hout, afhankelijk van het soort water. Werk ook van voor naar achter en in meerdere richtingen zodat de zijlijnen gebroken worden. Deze gevarieerde inrichting is niet enkel interessant voor de vis, maar ook leuk om naar te kijken. De vis kan dan elk mogelijk plekje inspecteren op zoek naar een prooi. 

Als bodembedekking is zand geschikt, want de vissen gebruiken dit om in te woelen en sommigen om zich in te graven. Spoel het zand voor gebruik grondig met (zee)water tot het spoelwater helder is. Voorzie voor de planten een voldoende dikke laag bodembedekking, zo’n 8 tot 10 cm, om de plantenwortels te laten hechten. Drijvende planten geven een extra dimensie aan het aquarium. Kies enkel planten die geschikt zijn voor het watertype. Er is erg veel variatie in waterplanten en je kan ervoor kiezen kleine met middelgrote tot grote planten af te wisselen.

Zorg dat stenen niet kunnen omvallen als de vis ze ondergraaft. Plaats stenen op de bodem op een manier zodat ze niet kunnen vallen of dat het glas kan breken. Lijm ze eventueel vast en aan elkaar met een niet-giftige-aquariumkit. Een achterwand is aangeraden. Het weerspiegelt minder en geeft bijgevolg een rustig gevoel voor de vis. Kleef de achterwand goed vast. Meer informatie over inrichting en bodembedekking in zoetwateraquaria en zoutwateraquaria.

Temperatuur

Kogelvissen zijn tropische vissen en hebben een watertemperatuur nodig tussen 22 en 26 °C. Gebruik een thermostaat om de temperatuur stabiel te houden. Kies een thermostaat die qua vermogen past bij het watervolume in het aquarium. Met een thermometer kan je de temperatuur nauwkeurig controleren. Zet de verwarming uit tijdens werkzaamheden in het aquarium om te vermijden dat ze kapotgaat of verbrandt. Scherm de warmtebron ook fysiek af, precies omdat de kogelvis geen schubben heeft en hij zich kan verbranden. Meer info over watertemperatuur in zoetwateraquaria en zoutwateraquaria.

Filter

Je hebt een zeer sterke filter nodig voor de kogelvis. Ze produceren veel afval en het zijn slordige eters. Vraag hiervoor advies in de aquariumspeciaalzaak of aan ervaren aquaristen. Voor de meeste kogelvissen is een matige tot snellere waterstroming voldoende. Meer info over filtering van zoetwateraquaria en zoutwateraquaria.

Ook met een filter moet je geregeld een deel van het water verversen en het aquarium onderhouden. Onzichtbare afvalstoffen stapelen zich namelijk geleidelijk op in het water. Vervang wekelijks 5 à 20% van het vuile water met nieuw water. Vervang niet meer dan 30% van het water tenzij er echt een probleem is. Vervang de filterwatten wanneer ze vuil zijn of dichtslibben. Meer info over het onderhoud van een zoetwateraquarium en zoutwateraquarium.

Belichting 

Zoetwaterkogelvissen schuwen erg sterke belichting, maar voor een zoetwateraquarium met veel planten is wel degelijk veel licht nodig. Het is zeer belangrijk dat deze kogelvissen uit meerdere schuilplaatsen kunnen kiezen.

De vissen en het koraal in zoutwateraquaria hebben een grotere behoefte aan licht en hebben verlichting met een bepaald lichtfrequentie en -kleur nodig. Vooral blauwe lampen zijn geschikt, omdat dit ook het deel van het lichtspectrum is dat het best in water doordringt. Lampen voor zeeaquaria hebben daarom een kleurtemperatuur tussen de 6500 K en 14000 K. Koralen hebben veel licht nodig, terwijl de vissen meestal liever meer beschutting hebben. Zorg daarom dat er voor de vissen beschaduwde plekken zijn. Meer informatie over belichting in zoutwateraquaria. 

Kogelvissen zijn roofvissen waarvan de meesten in het wild actief op zoek gaan naar prooien in open water of aan de randen van begroeiing. Sommige soorten kogelvissen liggen liever in een hinderlaag te wachten op een prooi. Ze eten in het wild voornamelijk schaaldieren en slakken.

Voer jonge of kleine kogelvissen dagelijks of om de andere dag en volwassen vissen of grotere soorten 1 tot 2 keer per week levend dierlijk voedsel. Garnalen, mosselen en kokkels uit de supermarkt of uit de aquariumspeciaalzaak zijn geschikt. Huisjesslakken zijn erg belangrijk voor het slijten van de tandrand en moet je altijd geven. Neem enkel slakken met een ronde behuizing zoals de poelslak, appelslak, blaashoornslak, enz. en vermijd de slakken met puntige behuizing. De slakken kan je meestal kopen of meekrijgen in de aquariumwinkel. Aanvullend kan je ander levend voer geven zoals regenwormen, artemia, krill, mysis, rode- en witte muggenlarven, tubifex en watervlooien. Afwisseling is heel belangrijk voor een goede gezondheid. Wissel daarom geregeld af tussen de verschillende soorten levend voer.  

In de winkel kan je ook speciaal pelletvoer kopen. Je kan proberen het dier hieraan te laten gewennen, maar het moet dit leren eten. Voor grote soorten kan de Europese zoetwaterkrab (Potamon potamios), de mandarijnkrab (Geosesarma notophorum) en de rode mangrove krab (Neosarmatium meinerti) een echte uitdaging vormen. Deze krabben zijn, naast o.a. garnalen, goed zelf te kweken in een apart aquarium.

Dagelijks

• Controleer de temperatuur en filterwerking
• Voer de vissen een aantal kleine porties per dag
• Bekijk of ze hun normale gedrag vertonen en een goede kleur hebben

Minstens één keer per week

• Controleer de waterwaarden
• Hevel een deel van het water af, probeer met name plantenresten en vuil af te voeren
• Voeg hierna nieuw (zee)water toe dat op dezelfde temperatuur is als het aquariumwater
• Vervang de filterwatten als ze vuil zijn of dichtslibben

Maandelijks of indien nodig

Spoel het filtermateriaal (en indien van toepassing de eiwitafschuimer) uit. Doe dit tijdens een waterverversing met oud aquariumwater van dezelfde temperatuur. Zo blijven de goede bacteriën in het filtermateriaal aanwezig.

(Half)jaarlijks

Na 6 tot 12 maanden moet je de lampen vervangen. Ze geven dan minder licht of ze gaan stuk.

Kogelvissen zijn erg gevoelige vissen. Het is belangrijk de juiste pH, waterhardheid en zoutgehalte te handhaven. Bovendien zijn ze erg gevoelig voor nitraat, nitriet en ammoniak en reageren ze sterker op geneesmiddelen dan andere vissen. Ze hebben geen schubben zoals de meeste andere vissen, en hun huid is dus vrij kwetsbaar voor schimmels en infecties.

Vissen die ziek zijn, hangen vaak stil, knijpen de vinnen dicht, happen naar lucht en/of bewegen abnormaal. De vinnen van gezonde vissen moeten mooi openstaan en egaal ogen.

Als de vissen zich abnormaal gedragen, controleer dan altijd eerst de waterkwaliteit, de filtering en de temperatuur van het aquarium. Als de vissen naar lucht happen of hoog in het aquarium bij het wateroppervlak hangen, dan is er zeker iets mis. De meest voorkomende problemen zijn: 

•    Nitraatvergiftiging

Symptomen: diepe kleuren en snelle of zware kieuwbewegingen.
Ververs direct 1/3de van het water met water met dezelfde temperatuur. Doe dat nog eens enkele uren later. Controleer onmiddellijk de filterwerking en kijk of er geen rottend afval in het aquarium ligt.

•    Foutieve pH-waarde

Symptomen: De vissen schieten door de bak of zijn compleet apathisch.
Ververs onmiddellijk 1/3de van het water met water met dezelfde temperatuur. Herhaal dit na enkele uren. Zoek de oorzaak van de pH-verandering.

Niet alleen afwijkende waterwaarden, maar ook tal van kiemen en parasieten kunnen ziektes veroorzaken. Raadpleeg een gespecialiseerde dierenarts voor vissen. Als de vissen uitzichtloos ziek zijn en lijden, dan kies je beter voor euthanasie. Let op als je medicatie geeft: verwijder altijd eerst de actieve kool uit de filter want anders haalt die de medicatie uit het water. Na een medicijnenkuur ververs je een deel van het water en filter je over actieve kool om de laatste restjes medicatie te verwijderen. Hou er rekening mee dat sommige medicijnen dodelijk zijn voor garnalen of kreeften.

De meest voorkomende ziektes en aandoeningen zijn:

•    Tandproblemen

Symptomen: de benige tandplaten slijten onvoldoende af, vervorming van de bek.
Contacteer een gespecialiseerde dierenarts, mogelijk moet dit manueel bijgevijld of geknipt worden.

•    Rode huidzweren

Symptomen: Rottende etterende wonden, wordt vaak verward met visrot.
Komt voor bij verminderde weerstand. Raadpleeg je dierenarts voor een behandeling met antibacteriële middelen

•    Vistuberculose, Vis-TBC, VisMycobacterium of VisMB

Symptomen: wonden die niet genezen, een opgeblazen vis, afstaande schubben, builen over het hele lichaam, regelmatige sterfte van een vis terwijl de omstandigheden goed zijn.
Laat de diagnose stellen door een dierenarts. Vistuberculose kan niet afdoend behandeld worden. Het beste is de vis op een snelle manier uit zijn lijden te verlossen. Vis-TBC kan een chronisch probleem vormen eens je het in je aquarium hebt. Het is bijna niet weg te krijgen zonder het aquarium volledig leeg te halen en opnieuw te beginnen. Vaak is de beste oplossing om de omstandigheden optimaal te houden, zodat de overblijvende vissen voldoende weerstand kunnen bieden. Ze kunnen dan nog lange tijd gezond blijven.

•    Bekschimmel

Symptomen: lusteloos, geen eetlust, witte plekken op de kop, later op het lichaam.
Deze aandoening wordt veroorzaakt door een verminderde waterkwaliteit of stress. Optimaliseer de aquariumcondities en contacteer een dierenarts gespecialiseerd in vissen.