Geiten zijn vriendelijke en leuke dieren, maar je hebt wel wat kennis, ruimte én een goede omheining nodig om de dieren goed te kunnen houden. De volgende vragen helpen je om te bedenken of het houden van geiten bij je past:
- Heb je genoeg ruimte en een stal om een kudde geiten te houden?
- Heb je een manier om de mest van de dieren kwijt te geraken?
- Heb je tijd om dagelijks voor de dieren te zorgen?
- Kan je in de lammertijd extra veel bij de dieren zijn?
- Kan je 10 of 20 jaar voor de geiten zorgen?
- Kan je ongeveer 20 euro per maand spenderen per geit, of heb je eigen weides die de voederkost dekken?
Geiten zijn kuddedieren. Bekijk dus of je de ruimte hebt om minstens twee, maar liefst meer dieren te houden.
Er is heel wat wetgeving over het houden van geiten. Zorg dat je dus op de hoogte bent van de nationale en plaatselijke regels. Voor alle geiten is er een identificatie- en registratieplicht en iedereen die geiten houdt, moet een beslagnummer hebben. Ieder dier moet in elk oor een oormerk dragen. Je vindt de nodige documenten op de website van Diergezondheidszorg Vlaanderen: www.dgz.be. Er zijn nog allerlei andere regels, bijvoorbeeld rond ziekteregistratie en verplaatsingsregisters. Je vindt die informatie op de website van het Federaal Voedselagentschap (FAVV).
Koop geen dieren waarvan je de achtergrond niet kent. Je vraagt dus best raad aan een ervaren fokker of een fokvereniging, bijvoorbeeld:
Let op de toestand van de geit die je wil kopen. Koop nooit een dier dat er niet gezond uit ziet. Als je zieke, verwaarloosde dieren ziet, of merkt dat de verkoper zich niet aan de regels houdt, dan meldt je dit het beste bij de Dienst Dierenwelzijn Meldpunt verwaarloosde en mishandelde dieren.
Als je al een kudde hebt en je wil een nieuwe geit toevoegen, hou deze dan 4 weken in quarantaine. Gebruik die periode om de klauwen van het nieuwe dier te verzorgen en te ontsmetten. Het is ook een goed moment om het nieuwe dier te ontwormen.
De prijs van een geit hangt sterk af van het ras en de leeftijd van het dier. Reken op enkele tientallen tot meer dan 200 euro.
De grootste kosten zijn de weide met omheining en de stal:
- Een stal kost ongeveer 2000 euro
- Een weide van 0,5 ha huren kost ongeveer 800 euro per jaar
Voor het voeder moet je rekenen op 10 tot 30 euro per maand gedurende de wintermaanden of als je weinig gras hebt en moet bijvoederen met hooi. Een kleine baal hooi kost tussen de 3 en 5 euro.
Vaccinaties, ontworming en andere dierenartskosten bedragen minimum 75 euro per jaar en kunnen hoger oplopen.
Geiten zijn kuddedieren die graag dingen samen doen. Ze hebben een grote weide en een stal nodig.
Gezelschap
Geiten zijn sociale dieren. Hou dus steeds meerdere dieren en niet een enkele geit. In een geitenkudde bestaat een stabiele rangorde. Bepaalde dieren zijn dominant, wat een probleem kan vormen als er een tekort is aan bijvoorbeeld voeder of slaapruimte. De dieren die laag in de rangorde zitten, geraken dan vaak niet aan genoeg voeder, maar ook de dominante dieren hebben er merkbaar meer stress door. Voorzie om competitie (en agressie) in de stal te vermijden voldoende ligruimte, drink- en voederplaatsen, enz.
Weide & omheining
Een kale weide met enkel gras is niet geschikt, geiten hebben beschutting van struiken of bomen nodig. In de koude maanden zullen geiten de zon opzoeken om op te warmen. Als het te warm wordt, kruipen ze in de schaduw uit de felle zon. Bescherm wel de bomen, want anders worden ze zo goed als zeker geschild en sterven ze af. Een stevige bodem is belangrijk voor de klauwgezondheid.
Geiten zijn oorspronkelijk bergdieren en hebben dus grote behoefte aan bewegen en klauteren. Voorzie oude boomstammen, rotsblokken of een serie houten platforms in de weide zodat de dieren kunnen klimmen.
Door het geklauter en de nieuwsgierigheid van geiten moet je omheining zeer stevig zijn. Je kan schapengaas gebruiken, maar voor kleinere rassen is een afrastering met nog kleinere mazen beter. In alle gevallen reken je er best op dat de omheining zeker een meter hoog moet zijn. Sommige grotere geiten slagen er nog in hierover te springen. De geiten zetten er vaak hun voorpoten tegen, kies dus voor stevige palen. Een stroomdraad aan de binnenkant kan nuttig zijn. De omheining is ook heel belangrijk om roofdieren, zoals honden, buiten te houden. Hiervoor kan een elektriciteitsdraad bovenlangs gespannen worden.
Stal
Aan nattigheid hebben geiten een hekel: beschutting tegen regen en wind is dus noodzakelijk. Afhankelijk van het ras verdragen geiten temperaturen tussen 6 en 27 °C. Zeker jonge dieren hebben snel last van de koude. Een ruime stal waar de hele kudde tegelijk in kan, is dus onontbeerlijk.
Om stress en agressie te beperken is het best dat de stal niet gewoon een open ruimte is. Hoe kleiner de stal is, hoe belangrijker het is dat zwakkere dieren zich ergens kunnen terugtrekken en verstoppen voor dominante dieren. Enkele tussenmuurtjes, plateaus, of iets dergelijks zijn normaal voldoende daarvoor. Een goed geplaatste hooiruif is ook hiervoor nuttig. Ze mogen natuurlijk nergens in de val komen te zitten.
Voorzie verhoogde ligplaatsen waarop de geiten kunnen rusten. Geiten die het goed kunnen vinden met elkaar, zullen dicht bij elkaar (of zelfs tegen elkaar) rusten. Andere dieren houden ze liever op een afstand. Als het kan, gaan ze tegen een muur liggen en niet in het midden van de stal. Voldoende ligplaats is alleszins nodig om stress te vermijden. Reken op 1 tot 2 m² per dier.
Wanneer er gevoederd wordt, zullen alle geiten tegelijk willen komen eten. Voorzie daarom minstens één eetplaats per dier en maak die zo’n 0,5 m breed. Dat kan uiteraard meer zijn bij de grotere rassen. De concurrentie is groot tijdens de voedertijd, tussenschotten tussen de voederplaatsen hebben dus grote voordelen, maar zorg dat de geiten als het nodig is ook snel de eetplaats kunnen verlaten. Zeker als je veel geiten houdt, voorzie je ook best meerdere plaatsen in de stal waar gevoederd wordt. De minimumafstand tussen twee geiten hangt immers fel af van de relatie tussen de twee. Tussen sommige dieren is dat amper 0,5 m, maar dat kan oplopen tot 4 m.
Tijdens de lammertijd moeten geiten zich kunnen afzonderen van de kudde, zonder dat ze helemaal geïsoleerd zijn. Een aparte ruimte in de stal is een goede mogelijkheid. Er kan daardoor ook een goede binding tussen moeder en lam ontstaan.
De klauwen van geiten zijn gemaakt voor een harde, droge bodem. Dat is niet enkel in de weide belangrijk, maar ook in de stal. Een stevige en droge stalvloer is dus belangrijk. Een propere stal, met voldoende droog strooisel zorgt voor gezonde klauwen. Een goede vloer zorgt er ook voor dat de dieren niet uitglijden als ze zich krabben en schuren. Ook binnen hebben geiten een hekel aan vochtigheid, zorg dus voor een goede ventilatie, zonder tocht.
Geiten zijn herkauwers. Ze hebben daarom voldoende ruwvoer (vezelrijk) nodig. Krijgen ze dat niet, dan geraakt de werking van hun pens verstoord, wat hun gezondheid ernstig kan schaden. Geschikt ruwvoer is:
- Gras
- Hooi
- Hagen & struiken
- Bladeren & takken
Geiten zijn selectieve eters, dus ze zullen zeker niet alles opeten dat je aanbiedt. Je zal dus geregeld de overschotten moeten wegnemen.
De volgende planten zijn gevaarlijk voor geiten:
- Weidekruiden: Jakobskruiskruid, Sint-janskruid, bastaardklaver en goudhaver
- Planten in bermen en aan sloten: heermoes (paardenstaart), nachtschade-soorten, waterscheerling, smeerwortel
- Aan de bosrand: adelaarsvaren, eik (onrijpe eikels), knolamaniet
- Tuinplanten: taxus, buxus, herfsttijloos, rododendron, laurierkers, pruimen-, kersen- en appelbomen
In de wintermaanden en bij hoogdrachtige geiten is het nodig om extra te voeren, bijvoorbeeld met krachtvoer. Geef enkel voeder voor geiten. Daarin zit koper, wat geiten nodig hebben. In schapenvoer zit dit niet, dit is dus niet geschikt voor geiten. Let op dat je niet te veel krachtvoer geeft. Te veel krachtvoer krijgen kan zelfs dodelijk zijn voor een herkauwer.
Het is belangrijk dat er voldoende mineralen in het voeder zitten. Als geiten krachtvoer gevoederd krijgen, is dat meestal geen probleem. Krijgen ze enkel ruwvoer, dan is een liksteen nuttig. Gebruik best een liksteen voor geiten, een liksteen voor schapen is zeker niet geschikt.
Vaak wordt oud brood aan geiten gegeven. Dat kan af en toe (maximaal 2x/week) en in beperkte mate. Als je de dieren dagelijks brood geeft, zullen ze een tekort aan calcium krijgen. Dit kan leiden tot ontkalking van de beenderen met gevaar voor manken, breuken en andere gezondheidsproblemen.
Geiten drinken al zuigend. Ze drinken het liefst van een vrij wateroppervlak, dus een trog of een drinkschaal. Die zet je best niet te hoog, niet veel hoger dan de helft van de schofthoogte van de geiten. Om concurrentie te vermijden, zijn er zeker twee drinkplaatsen per stal nodig. Zorg dat er niet meer dan 15 geiten per drinkplaats zijn en zet deze ver genoeg uit elkaar. Geiten hebben een hekel aan vuil water, dus je moet dagelijks het water verversen. Hoeveel ze drinken hangt af van de temperatuur en de voeding. Ze drinken duidelijk meer als ze een lam zogen. Het kan oplopen tot 20 liter per dag per geit. Een automatisch drinksysteem is dus zeker niet overbodig als je veel geiten houdt.
Dagelijks
- Strooi de stal op (nieuw stro over de mest).
- Ververs het ruwvoer in de ruiven.
- Geef proper water.
- Neem even tijd om de dieren te bekijken, zo zie je best of ze gezond zijn en zich normaal gedragen.
Minstens eenmaal per week
- Verwijder de natte plekken uit de stal.
- Zorg voor voldoende nieuw strooisel in de stal.
- Controleer de afsluiting van de weide.
- Maak de waterbak proper.
Om de paar maanden
- Reinig en ontsmet de stal. Hoe meer dieren je houdt, hoe vaker je dat moet doen. Verwijder op dat moment alle demonteerbare materialen en verwijder al het los en aangekoekt vuil. Een hogedrukreiniger met een reinigingsmiddel is daarvoor handig. Spoel vuil en inweekmiddel af en zorg dat er geen plassen achterblijven.
- Controleer om de twee maanden de klauwen. In de natuur slijten de klauwen van geiten door de harde ondergrond. Bij ons (op een weide) is dat echter niet het geval. Als ze te ver doorgroeien, krult de teen op en krijgt de geit een ongezonde pootstand. Meestal zal je twee tot vier keer per jaar de klauwen moeten (laten) bijsnijden. Laat dit voordoen door een ervaren bekapper.
Neem genoeg tijd om je dieren te bekijken. Op die manier herken je vaak al vroeg bepaalde problemen. Als er een probleem is met de voeding, dan hebben de geiten vaak een ruw of schurftig haarkleed of hangt er mest aan de achterhand. Dat laatste wijst op diarree en pensverzuring omdat ze normaal vrij droge keutels produceren. De normale lichaamstemperatuur van een geit ligt tussen 38,5 en 40 °C.
Let op de conditie van je geiten om in te schatten of ze gezond zijn. Druk met je hand op de ruggengraat. Voel je de wervels duidelijk liggen, dan is het dier te mager. Voel je de wervels zelfs met druk niet, dan is de geit te dik. Bij sommige rassen is de conditiescore iets anders, sommige zijn van nature mager gebouwd en bij andere mag je altijd behoorlijk wat spieren voelen. Informeer je bij rasverenigingen of ervaren kwekers. Een te dikke geit wordt vermoedelijk te veel gevoederd. Als een geit te mager is, krijgt ze misschien te weinig of ongeschikt voeder, maar het kan ook een teken zijn van ziekte.
Je vindt veel informatie over aandoeningen bij geiten op de website van Dierengezondheidszorg Vlaanderen.
De belangrijkste gezondheidsproblemen zijn:
- Kreupelheid
Symptomen: moeilijker stappen, aantasting van de klauwen, op de voorknieën stappen.
Er zijn verschillende redenen waarom geiten kreupel kunnen lopen. Heel vaak komt het door te fel gegroeide of vervormde klauwen, soms door een aandoening aan de gewrichten. Andere mogelijke oorzaken zijn woekeringen van huid en vet tussen de klauwen, blauwtong, abcessen aan de klauwrand, enz. Raadpleeg dus zeker een dierenarts als je geiten kreupel zijn. Voldoende toegang tot harde en droge ondergrond en het tijdig bijsnijden van de klauwen kunnen veel onheil voorkomen.
- Dikke-knieënziekte of Caprine Artritis Encefalitis (CAE)
Symptomen: stramme voorpoten, dikke voorknieën, gewichtsverlies, abnormale stand achterpoten.
Deze ongeneeslijke aandoening van gewrichten en soms ook hersenen wordt door een virus veroorzaakt. Het virus wordt doorgegeven van moeder op jong via de biestmelk, maar ook tussen dieren onderling o.a. via speeksel en via bloed. De eerste tekenen van de ziekte duiken ten vroegste een jaar na de besmetting op. De symptomen zijn subtiel, zoals wat verdikte gewrichten of verhardingen in de uier. Deze verergeren met de tijd en genezen niet. Sommige geiten ontwikkelen ook de hersenvorm die kan leiden tot en eventueel verlamming. Ook longproblemen kunnen ontstaan.
- Lammersterfte
Symptoom: sterfte van jonge lammeren.
Dit kan een gevolg zijn van ziektes, maar zeker ook van een gebrekkige band tussen geit en lam. Zeker bij onervaren moeders is het belangrijk dat deze band goed kan worden gevormd. Daarom moeten ze de nodige tijd en rust krijgen na de geboorte. Tijdens de lammertijd is het belangrijk te zorgen voor voldoende beschutting om onderkoeling van pasgeboren lammeren te vermijden. Geiten in een goede conditie (niet te mager én niet te vet) zijn ook belangrijk voor een goede start.
In onhygiënische stallen is de kans groot dat de lammeren besmet worden met een bacterie die in de mest voorkomt. Een propere en droge stal is daarom heel belangrijk tijdens lammertijd.
- Uitstulpen van de vagina
Symptomen: uitgestulpt geboortekanaal, in de laatste weken van de dracht.
Dit kan leiden tot o.a. ontstekingen, geboorteproblemen tot zelfs de dood van geit en lam. Consulteer een dierenarts als het zich voordoet. Als meerdere geiten getroffen worden in de kudde, zijn ze vermoedelijk té zwaar en dan pas je best het voeder aan en zorg je voor meer beweging. Dit kan ook komen doordat de dieren van een te hoge ruif moeten eten. Door steeds de voorkant op te heffen drukken de organen het geboortekanaal uit.
- Inwendige parasieten - wormen
Symptomen: soms geen, bij ernstige gevallen vermagering, diarree, slechte conditie, bloedarmoede.
Door elke 3 weken van weide te veranderen, doorbreek je de cyclus van parasieten. Laat een dierenarts de ontwormingen en het weidemanagement controleren.
- Uitwendige parasieten
Symptomen: stampen, schuren en bijten.
Er zijn meerdere parasieten die deze symptomen kunnen veroorzaken. De meest voorkomende uitwendige parasiet bij geiten zijn luizen. Daarnaast komen ook verschillende soorten schurftmijt voor. In alle gevallen ontstaat jeuk, huidirritatie en onrust. Het schuren en bijten kan wonden veroorzaken. Bij infectie moet het haar rond de wonde weggeschoren worden en de wonde uitgewassen worden. Bij erge wonden is een antibioticumbehandeling aangewezen. Er zijn middelen onder de vorm van pour-on of spray om de parasieten te voorkomen en bestrijden.
- Leverbot
Symptomen: stilvallende groei, minder eetlust, vochtophoping op de kop en sterfte.
Leverbotten zijn platwormen die in de lever van graasdieren leven waar ze een chronische ontsteking veroorzaken. Dieren worden besmet via cysten die vastzitten op het gras. Leverbot komt alleen voor op drassige weides of weiden met een poel omdat een waterslak hier tussengastheer is. Raadpleeg een dierenarts.
- Zwangerschapsvergiftiging
Symptomen: minder eten op het einde van de dracht, suf, prikkelgevoelig, veel liggen, afzonderen van de kudde.
Bij meerlingdrachten (>2 lammeren) vragen de bijna volgroeide lammeren heel veel energie van hun moeder. Soms is dit meer dan de geit kan eten en daarom moet ze haar eigen lichaamsvet afbreken. Eens de geit duidelijke symptomen ontwikkelt, is ze nog moeilijk te redden. Het is daarom heel belangrijk om dit probleem te voorkomen. Vooral magere en te vette geiten ontwikkelen dit probleem. Een hoogdrachtige geit verdient ook wat krachtvoeder. 100 gram per dag hiervan is voldoende.
- ‘Het bloed’
Symptomen: plotse sterfte, diarree.
Deze ziekte wordt veroorzaakt door een normale darmbacterie (Clostridium). Als lammeren, maar ook volwassen dieren te veel krachtvoeder krijgen, verandert de bacteriesamenstelling in de darm en nemen de Clostridium-bacteriën snel in aantal toe. Dit leidt meestal tot plotse sterfte van dieren die er enkele uren daarvoor kerngezond uitzagen. Net de best doorvoede dieren worden het makkelijkst slachtoffer van deze bacterie. Beperk het geven van krachtvoeder daarom tot het strikte minimum en voorkom overvoeding!
- Listeriose
Symptomen: verlamming aan één kant van de kop, hangend oor, hangende lip, cirkelgang.
Dit is een zeer levensbedreigende aandoening die alleen te genezen is wanneer bij de eerste symptomen een antibioticakuur wordt ingezet. Je moet dus zeker onmiddellijk een dierenarts raadplegen. Listeria-bacteriën leven in de bodem en komen bij de geiten voor als je bijvoorbeeld hooi voedert dat veel aarde bevat. Geef je kuilvoer, dan is broei in de kuil een grote risicofactor. Verwijder daarom bij geiten dagelijks het restvoeder en geef vers ruwvoeder.